zaterdag 19 februari 2011

Bronnenkritiek

Voor de infokermis komt deze blogpost te laat. Ook gaat deze blogpost niet direct over het soort bronnen dat in die discussie over het wel of niet (mogen) gebruiken van internetbronnen bedoeld wordt. Maar toch... zo'n mooi voorbeeld van de (on)betrouwbaarheid van internetbronnen als ik vanavond tegenkwam, kan ik niet onbeschreven laten.

Wie een vorige post op dit blog gelezen heeft, weet dat ik met stamboomonderzoek bezig ben en dat Genlias daarbij een enorme hulp is. Maar af en toe helpt Genlias me ook aardig de verkeerde kant op.

Mijn familie aan moederskant herbergt nogal wat mensen met de achternaam Kleingeld. Die kan op allerlei manieren gespeld zijn, van Kleijngeld tot Klingelt en alle mogelijke variaties daartussenin. Om hen toch (snel) te vinden, gebruik ik als zoekterm in online genealogische databases vaak achternamen van echtgenoten (m/v) of moeders die minder spellingvariaties kennen.

Eerder vanavond was ik op zoek naar de geboortedatum van één van de kinderen van Willem Kleingeld en Ida Bak. Hun dochter Dirkje trouwde in 1906 op 23-jarige leeftijd, hetgeen betekent dat zij omstreeks 1883 geboren moest zijn. Om haar geboortedatum te achterhalen, vulde ik op de website van Genlias de naam van haar moeder in en gaf ik aan dat ik uitsluitend zoekresultaten wilde zien waarin Ida Bak in de rol van moeder voorkwam.

Genlias verblijdde me met twee zoekresultaten: een dochter Geertruida in 1885 en een dochter Dirkje in 1883 (klik op de afbeelding voor een vergroting).

Screenshot Genlias
De voornaam van het kind klopt, de moeder is de goede, het geboortejaar komt overeen met wat ik al wist... maar wie is die vader? Hoe ik ook aan Genlias schudt, welke zoekopdracht ik ook geef: Ida Bak schenkt volgens Genlias maar één keer het leven aan een Dirkje, namelijk aan Dirkje van Gijn in 1883. En Genlias kent maar één Ida Bak. Of zijn het er twee? Een Ida Bak die in 1883 Dirkje van Gijn op de wereld zet, dochter van Cornelis Johannes van Gijn, en een Ida Bak die in 1885 samen met Willem Kleingeld dochter Geertruida krijgt?

Het is natuurlijk mogelijk dat Cornelis Johannes van Gijn na de geboorte van zijn dochter Dirkje is overleden en zijn weduwe kort daarna is hertrouwd met Willem Kleingeld. Maar erg waarschijnlijk is dat scenario niet. Ook de database van het Gemeentearchief Rotterdam kent namelijk maar één Ida Bak, getrouwd met Willem Kleingeld, moeder van drie kinderen. En het eerste van die kinderen is geboren in 1881, twee jaar vóór Dirkje.

Voordat mijn fantasie met me op de loop kan gaan - denk aan iets dat in de volksmond zo eloquent beschreven wordt met "buiten de pot piesen" - besluit ik de geboorteakte van Dirkje te raadplegen. Als moeder Ida inderdaad even vakantie heeft genomen van haar echtgenoot Willem zouden aanwijzingen daarvoor op Dirkjes geboorteakte te vinden moeten zijn. Uit de gegevens over Dirkjes huwelijk weet ik dat ze in Delfshaven geboren is, en scans van de registers van de Burgerlijke Stand van Delfshaven staan online.

And lo and behold... (klik op de afbeelding voor een vergroting):

Screenshot FamilySearch
Cornelis Johannes van Gijn blijkt te zijn ontstaan tijdens het invoeren van de gegevens uit deze akte in de database die aan Genlias ten grondslag ligt. De van welk schandaal dan ook ontblote werkelijkheid is dat de aangifte van Dirkjes geboorte is gedaan door vroedvrouw Cornelia Johanna van Gijn. En dat de vader van het kind gewoon, heel keurig, Willem Kleingeld is, de echtgenoot van moeder Ida Bak.

Hm. Toch jammer :-)

woensdag 2 februari 2011

Gamma

Vanmorgen maakte een collega me attent op de papieren uitvoering van een pdf die ik al 'ns had opgeslagen om later te lezen - 122 pagina's uitprinten vond ik wat veel van het goede: Ambtenaar 2.0 beta. Mijn collega was zeer te spreken over de inhoud, en voegde aan haar lof toe dat het boekje gratis aan te vragen is. Het aanvraagformulier was snel gevonden: ik vulde in hoeveel exemplaren ik hebben wilde, gaf mijn voor- en achternaam, mijn huisadres en mijn e-mailadres. Onderaan het formulier, een Google Doc, drukte ik op 'submit' en een keurige ontvangstbevestiging van mijn bestelling volgde. Ik klikte het scherm weg om verder te gaan met waar ik voor betaald word.

Tweeënhalf uur later klonk het opeens naast me, uit de mond van een andere collega: "Mariëtte, ik zie jouw adres." Welke schuif er open had gestaan die dicht had moeten zitten toen ik het formulier invulde, geen idee, maar ze had gelijk: op haar scherm stonden, als opschriften bij de in te vullen velden van het bestelformulier, mijn naam, mijn huisadres en mijn privémailadres. Mijn collega durfde het aan om uit te proberen wat er zou gebeuren als zij haar gegevens zou invullen en op 'submit' zou drukken. Gelukkig voor haar, helaas voor mij: mijn gegevens bleven onwrikbaar onverwijderbaar staan. For all the world to see, for all search engines to index, for internet to eternally remember...

Omdat het formulier was geëmbed in een wiki deed ik via het contactformulier van de eigenaar van de wiki een dringend verzoek het bestelformulier zo spoedig mogelijk te verwijderen. Veel baten deed dat niet, althans: een reactie bleef uit. Enig zoeken op internet leverde het e-mailadres van de schrijver van het boekje op; ik legde hem zo vriendelijk als ik kon opbrengen uit wat er aan de hand was, vertelde dat ik me behoorlijk ongerust maakte over de mogelijke consequenties van de publicatie van mijn gegevens, en herhaalde mijn verzoek het formulier offline te halen. Opnieuw: geen reactie. Op Twitter vond ik een verklaring: de betreffende ambtenaar2.0 was bezig aan een presentatie voor studenten over... juist. En klaarblijkelijk deelt hij het eigenaarschap van de wiki niet met anderen die wel hadden kunnen ingrijpen.

Anderhalf uur nadat ik mijn mail aan heer schrijver verzonden had, was hij klaar met het offline delen van zijn wijsheid en schakelde hij over op online kennisdeling: hij tweette aan een belangstellende het adres van, jawel, het bestelformulier. Ik verzocht hem per ommegaande eerst even zijn mail te lezen voordat hij het bestelformulier verder zou promoten. Een half uur later - ik had inmiddels een niet bijster lovende tweet over de webcare-capaciteiten van de mensen achter ambtenaar2.0 niet meer kunnen onderdrukken - kwam er een reactie: "Heel bizar. Dank voor je melding, ik ga er snel mee aan de slag. Probleem zit bij Google Forms. Geen idee hoe dit kan."

Waar het probleem zat, liet mij een uur of vijf nadat het was ontstaan ronduit siberisch. Mij ging het om een oplossing. Nadat ik heer schrijver nog op het idee gebracht had om in elk geval de betreffende wikipagina onzichtbaar te maken terwijl hij met Google Docs aan het stoeien ging, moest ik (weer) afwachten. Wel met stof om over na te denken, want de schrijver liet me via Twitter nog even weten dat twitteren tijdens een presentatie zelfs hem niet lukte. "Sorry dat ik niet snel genoeg voor je ben." Nee joh, ben je gek, neem je tijd, 't zijn alleen mijn persoonlijke gegevens maar die online staan...

Om 17.30 uur kwam het verlossende woord. Op de wiki over het boekje is inderdaad niets meer te zien. De velden van het bestelformulier hebben weer de aanduidingen die ze vanmorgen om 10.00 uur ook hadden. Maar ik blijf zitten met een onaangenaam gevoel van onveiligheid. Ik heb er, zo lang als ik online actief ben, altijd zeer zorgvuldig voor gewaakt mijn huisadres en privémailadres prijs te geven. Zelfs over mijn woonplaats zeg ik heel bewust niets méér dan "omgeving van Amsterdam". En nu? Misschien overdrijf ik, maar ik vraag me serieus af of ik bijvoorbeeld nog tweets kan versturen waaruit blijkt dat ik niet thuis ben...

Nou ja, de consequenties zullen wel blijken. Ik heb er in elk geval iets van geleerd: dat ik in dit soort gevallen voortaan beter het postadres van mijn werk kan opgeven. En dat het ook voor ambtenaren2.0 nog altijd makkelijker is om Google ergens de schuld van te geven dan om zich in de situatie van de ander te verplaatsen en oprechte excuses aan te bieden. Maar misschien helpt deze blogpost bij de ontwikkeling van Ambtenaar 2.0 gamma...